ترومبوز وریدی عمقی (DVT) یک بیماری بسیار شایع است که باعث میشود لخته خون در وریدهای عمقی بدن شکل بگیرد؛ این امر اغلب در پاها اتفاق می‌افتد و منجر به عوارض جدی مانند آمبولی ریه (PE) خواهد شد.
فهرست محتوا
ترومبوز وریدی عمقی (DVT) چیست؟
ترومبوز وریدی عمقی (DVT) به وضعیتی گفته میشود که در آن یک لخته خون در وریدهای عمقی بدن به ویژه در ساق پا یا ران‌ها ایجاد میشود. این لخته‌ها ممکن است در نهایت منجر به اختلال در گردش خون، آسیب به دیواره‌های وریدی یا تغییرات در ترکیب خون شوند.
یکی از مهم‌ترین عوارض این بیماری، خطر آمبولی ریه است که در آن، این لخته خون به ریه‌ها منتقل شده و ممکن است منجر به ایجاد خطراتی برای بیمار شود.
مطلب ویژه: لیزر واریس
علل ایجاد این بیماری
عوامل زیادی در ایجاد این بیماری نقش دارند. از عوامل ژنتیکی گرفته تا موارد پزشکی همگی در بروز این بیماری تاثیرگذار هستند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
الف) عوامل ژنتیکی:
- اختلالات ارثی در لخته‌شدن خون مانند کمبود آنتی‌تومبین III، پروتئین C و پروتئین S.
- جهش‌های ژنتیکی مانند جهش فاکتور V لیدن و جهش پروترومبین.
ب) عوامل مربوط به سبک زندگی:
- کمتحرکی: عدم حرکت به مدت طولانی (مانند نشستن طولانی مدت در پشت میز، پروازها و بستری شدن در بیمارستان) میتواند باعث کاهش جریان خون و ایجاد شرایط مناسب برای لخته شدن شود.
- چاقی: چاقی یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار در افزایش خطر ترومبوز است.
ج) عوامل پزشکی:
جراحیهای لگن، زانو، یا شکم میتواند خطر ایجاد این بیماری را افزایش دهد. همچنین، این احتمال وجود دارد که نارسایی قلبی و بیماریهای عروقی باعث افزایش خطر بروز این بیماری شوند؛ چرا که با کاهش بازگشت خون به قلب، لخته خون شکل می‌گیرد. تغییرات هورمونی در دوران بارداری باعث افزایش خطر ترومبوز وریدی میشود.
د) مصرف داروها:
- داروهایی مانند قرص‌های ضد بارداری یا درمان‌های هورمونی می‌توانند باعث تغییر در فرآیند لخته شدن خون و افزایش خطر آن شوند.
این بیماری چه علائمی دارد؟
ترومبوز وریدی عمقی معمولا در مراحل اولیه بدون علامت است، اما اگر بیماری پیشرفت کند، ممکن است علائم مختلفی را بوجود بیاورد.
برای نمونه، درد و حساسیت در ناحیه ساق پا یا ران ممکن است نشانه‌ای از این بیماری باشد. همچنین اگر تورمی در ناحیه پا یا ساق آن مشاهده کردید، به وجود این بیماری شک کنید. قرمزی و گرمی پوست ممکن است نشان‌دهنده وجود لخته در بدن باشند.
به هر گونه تغییر رنگ در پوست شک کنید؛ اگر پوست به رنگ آبی یا کبود در آمده است، ممکن است به دلیل عدم جریان خون مناسب رخ داده باشد.
مطلب ویژه: اسکلروتراپی واریس
نحوه تشخیص آن
پزشکان برای اینکه بتوانند این بیماری را تشخیص دهند، از روش‌های مختلفی مانند ارزیابی بالینی دقیق و انجام آزمایشات خاص استفاده می‌کنند.
الف) معاینه بالینی
پزشک ابتدا تاریخچه پزشکی بیمار را بررسی کرده و علائم را ارزیابی می‌کند. در این مرحله میتوان به شناخت درستی از آن رسید ولی در نهایت باید تصویربرداری انجام شود تا از وجود آن مطمئن شد.
ب) آزمایش D-dimer
این آزمایش میزان D-dimer (محصول تجزیه لخته خون) را در خون اندازه‌گیری می‌کند. افزایش سطح D-dimer میتواند نشان‌دهنده وجود لخته خون در بدن باشد، اما آن به تنهایی کافی نبوده و باید سایر کارهایی که در ادامه نیز آنها را ذکر می‌کنیم، انجام شوند.
ج) سونوگرافی داپلر
پزشکان در این روش، به تصویربرداری و تشخیص لخته خون در وریدها اقدام می‌کنند. سونوگرافی داپلر یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای تشخیص DVT است و اگر پزشکی احساس کند که یک فرد ممکن است به آن بیماری مبتلا شده باشد، از آن استفاده می‌کنند.
د) CT یا MRI
زمانی که سونوگرافی نتایج قطعی نشان ندهد، ممکن است از سی‌تی اسکن یا ام‌آر‌آی برای ارزیابی وضعیت بیمار استفاده شود.
نحوه پیشگیری و درمان آن
شما می‌توانید با انجام فعالیت‌های مختلفی از بروز این بیماری جلوگیری کنید؛ برای مثال، با حرکت منظم و راه رفتن امکان ایجاد لخته خون را کاهش خواهید داد.
برای بیمارانی که در معرض خطر بالای DVT قرار دارند، مصرف داروهای رقیق‌کننده مفید خواهد بود. جوراب‌های فشاری نیز برای پیشگیری از این بیماری تاثیرگذار خواهد بود.
پس از تشخیص ترومبوز وریدی عمقی، نحوه درمان آن بسیار اهمیت دارد. چرا که در صورت پیشرفت بیماری، این امکان وجود دارد که آمبولی ریه ایجاد شود. انواع درمان این بیماری عبارتند از:
الف) داروهای رقیق‌کننده خون:
- هپارین: این دارو در داخل ورید تزریق میشود تا لخته خون شکل نگیرد یا از ایجاد آن جلوگیری شود.
- وارفارین: داروی خوراکی که برای جلوگیری از ایجاد لخته‌های جدید تجویز میشود.
- داروهای جدید ضد لخته خون که شامل ریواروکسابان و آپیکسابان هستند و نسبت به سایر داروها، نیاز به مانیتورینگ کمتری دارند.
ب) ترومبولیز:
زمانی که لخته خون بسیار بزرگ است، ترومبولیز کاربردی است؛ در این روش از طریق دارو یا دستگاه‌های ویژه به رفع لخته خون اقدام می‌کنند.
ج) جوراب فشاری یا واریس:
جوراب‌های فشاری برای کاهش تورم و جلوگیری از آسیب به وریدهای عمقی تجویز میشوند و برای پیشگیری از عوارض بلندمدت آن نیز مفید هستند.
د) جراحی:
در برخی موارد نادر که لخته خون بزرگ است و احتمال آمبولی ریه وجود دارد، پزشک تصمیم می‌گیرد که با جراحی، لخته خون را برداشته و یا در ورید بزرگ (مثلاً ورید اجوف تحتانی) فیلتر قرار دهد.
مطلب کاربردی: کلینیک واریس
جدول مقایسه روش‌های درمانی مختلف
| روش درمانی | نوع درمان | کاربرد و مزایا | معایب یا محدودیت‌ها |
|---|---|---|---|
| هپارین | داروی رقیق‌کننده خون | پیشگیری از تشکیل لخته‌های جدید | نیاز به تزریق، ممکن است عوارض جانبی داشته باشد |
| وارفارین | داروی خوراکی رقیق‌کننده خون | مناسب برای درمان طولانی‌مدت | نیاز به مانیتورینگ، تداخل با سایر داروها |
| ترومبولیز | دارو یا دستگاه برای حل لخته خون | حل کردن لخته‌های بزرگ و خطرناک | ممکن است عوارض جدی ایجاد کند |
| کف‌پوش‌های فشاری | جوراب‌های فشاری | پیشگیری از عوارض بلندمدت DVT | استفاده طولانی‌مدت ممکن است ناراحتی ایجاد کند |
سوالات متداول
چه عواملی باعث افزایش خطر ترومبوز وریدی عمقی میشوند؟
کمتحرکی: مانند بیتحرکی در زمانهای طولانی، پروازهای طولانی، یا بستری شدن در بیمارستان.
چاقی: اضافه وزن میتواند بر جریان خون تأثیر بگذارد.
عملیات جراحی: به ویژه جراحیهای بزرگ مانند جراحیهای شکم، لگن یا زانو.
بیماریهای قلبی و عروقی: مانند نارسایی قلبی.
بارداری و تغییرات هورمونی: که باعث افزایش خطر تشکیل لخته میشود.
ترومبوز وریدی عمقی چه علائمی دارد؟
درد، تورم و حساسیت در ساق پا یا ران.
قرمزی و گرمی پوست.
تغییر رنگ پوست به رنگ آبی یا کبود.
در بسیاری از موارد، DVT بدون علامت است، که همین امر خطرناک است.
آیا این بیماری عوارض دارد؟
اگر درمان مناسب انجام نشود، DVT منجر به عوارضی چون آمبولی ریه، سندرم پس از ترومبوز و آسیبهای دائمی به وریدها میشود.
آیا بعد از درمان ترومبوز وریدی عمقی میتوان به زندگی عادی برگشت؟
با درمان مناسب، مراقبتهای لازم و مصرف داروهای ضروری افراد قادرند به زندگی عادی خود بازگردند. ولی باید مراقب باشند تا از عود ترومبوز وریدی عمقی جلوگیری شود.
