آیا بیماری‌های گوارشی و واریس رگ‌ها باهم در ارتباط هستند؟

ارتباط واریس رگ ها و بیماری های گوارشی مبحث بسیار مهمی است چرا که هنگامی که دچار مشکلات مختلفی در ناحیه شکمی می‌شوید، جریان خون با اختلال مواجه شده و خونرسانی به ویژه در پاها نیز با مشکل روبرو خواهد شد. زیرا خون باید بر خلاف نیروی جاذبه به سمت بالا حرکت کند. اگر این وضعیت برای مدت طولانی ادامه یابد، رگ‌ها به تدریج شل می‌شوند و به شکل مارپیچ درمی‌آیند که به آن واریس می‌گویند. به همین دلیل، می‌توان با درمان بیماری‌های گوارشی، واریس را نیز رفع کرد.

ارتباط سیستم گوارش با گردش خون

دستگاه گوارش و سیستم گردش خون به عنوان دو سیستم حیاتی بدن، ارتباط نزدیکی با هم دارند. دستگاه گوارش مسئول هضم و جذب مواد مغذی است، سیستم گردش خون نیز از طریق رگ‌ها، این مواد مغذی جذب شده را به کبد منتقل می‌کند. پس از تصفیه، این مواد در دسترس تمام سلول‌های بدن قرار خواهند گرفت. جالب است بدانید که یک چهارم از خونی که قلب پمپاژ می‌کند، به طور مستقیم به دستگاه گوارش اختصاص دارد که نشان‌دهنده اهمیت این سیستم در بدن است. اختلال در عملکرد هر یک از این سیستم‌ها باعث اختلالات گوارشی یا عروقی خواهد شد.

بیماری‌های گوارشی منجر به واریس

بیماری‌های مختلفی وجود دارند که ممکن است منجر به واریس رگ‌ها شوند. ما در ادامه این مقاله برخی از این بیماری‌ها را برای شما ذکر کرده‌ایم:

سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)

این اختلال گوارشی با علائمی مانند درد شکم، نفخ و تغییر در عادات روده‌ای شناخته می‌شود. فشار مداوم ناشی از این بیماری می‌تواند منجر به واریس گردد.

مطلب ویژه: رژیم غذایی افراد مبتلا به سندرم تحریک پذیر روده

یبوست مزمن

یبوست فشار قابل توجهی به رگ‌های ناحیه شکم و لگن وارد می‌کند و به تدریج این امر می‌تواند منجر به گشاد شدن و واریسی شدن رگ‌ها شود. یبوست مزمن همچنین می‌تواند جریان خون در ناحیه لگن را مختل کند.

بیماری‌های کبدی و سیروز
کبد آسیب‌دیده نمی‌تواند خون را به درستی پردازش کند و این وضعیت می‌تواند منجر به گشاد شدن رگ‌های مری، معده و دیگر بخش‌های دستگاه گوارش شود و واریس‌های خطرناکی را ایجاد کند.

التهاب‌های روده‌ای

بیماری‌های التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو و بیماری کرون، می‌توانند عملکرد طبیعی رگ‌های خونی را تحت تأثیر قرار دهند و در نهایت، شرایط را برای تشکیل واریس فراهم کنند.

فتق‌های شکمی

فتق به بیرون‌زدگی بافت‌های داخلی از دیواره شکم می‌گویند که می‌تواند فشار غیرطبیعی بر روی رگ‌های خونی ایجاد کند. این امر جریان خون را مختل کرده و باعث بروز واریس در رگ‌های مجاور می شود.

بیماری گوارشی	توضیح
سندرم روده تحریک‌پذیر	درد شکم و نفخ که می‌تواند باعث فشار و واریس شود.
یبوست مزمن	فشار زیاد بر رگ‌ها و اختلال جریان خون که به واریس منجر می‌شود.
بیماری‌های کبدی و سیروز	عدم توانایی کبد در پردازش خون و گشاد شدن رگ‌ها.
التهاب‌های روده‌ای	تأثیر بر عملکرد رگ‌ها و ایجاد شرایط برای تشکیل واریس.
فتق‌های شکمی	فشار بر رگ‌ها که جریان خون را مختل کرده و به واریس منجر می‌شود.

تغییرات هورمونی مرتبط

تغییرات هورمونی می‌توانند تأثیرات قابل توجهی بر سیستم گوارش داشته باشند. به عنوان مثال، هورمون‌های استرس مانند کورتیزول سرعت حرکت معده و روده را تغییر میدهند و منجر به مشکلاتی مانند سوءهاضمه یا یبوست یا انواع زخم های گوارشی خواهند شد. همچنین، نوسانات هورمونی در دوران قاعدگی منجر به نفخ و یا تغییرات در روده می‌شوند. هورمون‌هایی مانند گرلین و لپتین نیز در تنظیم احساس گرسنگی و سیری نقش دارند و ناهماهنگی در تعادل آن‌ها ممکن است بر اشتها و وزن بدن تأثیر بگذارد. ترکیب این تغییرات ممکن است در برخی از افراد منجر به اختلالات گوارشی و افزایش حساسیت روده‌ای شود.

پیشگیری از واریس رگ

پیشگیری از واریس رگ‌ها با تغییرات ساده در سبک زندگی امکان‌پذیر است. ورزش منظم مانند پیاده‌روی و شنا می‌تواند به بهبود جریان خون کمک کند و عضلات پا را تقویت کند. حفظ وزن مناسب نیز فشار اضافی را از رگ‌ها دور نگه می‌دارد. بالا نگه‌داشتن پاها هنگام استراحت و استفاده از جوراب‌های واریس به جلوگیری از تجمع خون کمک می‌کند. کاهش مدت‌زمان ایستادن یا نشستن طولانی و انجام حرکات کششی نیز برای حفظ جریان خون ضروری است.

نکات پیشگیری	توضیحات
ورزش منظم	پیاده‌روی، شنا یا دوچرخه‌سواری برای بهبود جریان خون و تقویت عضلات پا مناسب است.
حفظ وزن مناسب	جلوگیری از فشار بیش از حد به رگ‌ها با حفظ وزن سالم.
بالا نگه‌داشتن پاها	کمک به جریان خون در پاها با بالا بردن آنها هنگام استراحت.
جوراب‌ واریس	کمک به بهبود گردش خون و جلوگیری از گسترش واریس.
کاهش ایستادن و نشستن طولانی	تغییر موقعیت بدن و انجام حرکات کششی برای پیشگیری از تجمع خون در رگ‌ها.
کاهش مصرف نمک	جلوگیری از احتباس مایعات و کاهش فشار بر رگ‌ها.
انتخاب لباس و کفش مناسب	پرهیز از لباس‌های تنگ و کفش‌های پاشنه‌بلند برای کاهش فشار بر رگ‌ها.

علائم هشدار

علائم هشداردهنده واریس پا رو می‌شه به راحتی شناسایی کرد اگر کمی دقت کنید! 😯 اگر توی پاها احساس سنگینی، درد یا تورم می‌کنید، باید به این نکات توجه کنید که شاید علامت واریس باشه.

۱. رگ‌های برجسته و پیچ‌خورده 🌀

اولین نشونه‌ی واضح، ظاهر شدن رگ‌های برجسته و پیچ‌خورده به صورت آبی یا بنفش روی پوست است. این رگ‌ها به راحتی در نواحی ساق پا یا ران قابل مشاهده هستند.

۲. احساس سنگینی در پاها ⚖️

ممکنه احساس کنید که پاها سنگین یا خسته هستن، حتی بعد از کمی پیاده‌روی یا ایستادن طولانی. این حس می‌تونه به دلیل اختلال در گردش خون باشه.

۳. درد و ناراحتی 💥

در هنگام ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت، ممکنه دردهایی مشابه احساس فشار در پاها و یا حتی گرفتگی عضلات داشته باشید.

۴. تورم 💧

یکی دیگه از علائم هشداردهنده، تورم در ساق پاها و مچ‌هاست که در اثر تجمع مایعات در رگ‌ها ایجاد میشه.

۵. تغییر رنگ پوست 🟣

در بعضی از موارد، پوست در نواحی که رگ‌ها واریسی هستند ممکنه تغییر رنگ بده و تیره‌تر بشه.

🌟 نکته مهم!

اگر این علائم رو تجربه کردید، بهتره به پزشک مراجعه کنید تا از پیشرفت مشکل جلوگیری بشه.

نحوه درمان این عارضه

روش های مختلف درمان واریس که شامل روش‌های غیرجراحی مانند استفاده از جوراب‌های فشاری، تزریق محلول به داخل رگ‌ها (اسکلروتراپی) و درمان با لیزر است. البته می‌توان در موارد شدیدتر، از روش‌های جراحی مانند برداشتن رگ‌ها از طریق برش‌های کوچک و دیگر تکنیک‌هایی که جریان خون در رگ واریسی را مسدود می‌کنند، در درمان واریس استفاده کرد.

همچنین، می‌توانید با ورزش منظم، حفظ وزن سالم و اجتناب از فعالیت‌های طولانی‌مدت نشسته یا ایستاده از بروز آن جلوگیری کنید.

درمان	توضیحات
روش‌های غیرجراحی	شامل استفاده از جوراب‌های فشاری، تزریق محلول در رگ‌ها، و درمان با لیزر.
روش‌های جراحی	شامل برداشتن یا بستن رگ‌های واریسی با برش‌های کوچک و جراحی است.
پیشگیری	ورزش منظم، حفظ وزن سالم، پرهیز از ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت.

چه افرادی بیشتر در معرض خطر هستند؟

افرادی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به واریس هستند، معمولا ویژگی‌هایی دارند که باعث افزایش فشار بر روی رگ‌ها و اختلال در جریان خون می‌شود. در زیر برخی از این عوامل را ارائه کردیم:

افزایش سن

با بالا رفتن سن، دیواره رگ ها انعطاف طبیعی خود را از دست می دهد و این کاهش خاصیت ارتجاعی باعث تجمع خون در پاها می شود. در سنین بالا عملکرد دریچه های وریدی نیز ضعیف تر می گردد و این مسئله مانع بازگشت طبیعی خون به قلب می شود. در نتیجه رگ ها متورم، پیچ خورده و به مرور زمان دچار واریس می شوند. عوامل محیطی مانند ایستادن طولانی، تغذیه نامناسب و کمبود فعالیت بدنی می توانند اثر پیری را بر سیستم گردش خون تشدید کنند. استفاده از جوراب های واریس، پیاده روی منظم و کنترل وزن در سنین بالا تأثیر چشمگیری در پیشگیری از این وضعیت دارند. سالمندان باید مراقب مصرف نمک، چربی و سیگار باشند تا بار اضافی بر قلب و رگ های پا وارد نشود.

ژنتیک و سابقه خانوادگی

وراثت نقش مهمی در بروز واریس دارد و اگر والدین یا بستگان نزدیک دچار واریس باشند، احتمال ابتلا در فرزندان بسیار بیشتر است. ژن هایی که بر ساختار دیواره رگ و عملکرد دریچه های وریدی تأثیر می گذارند، می توانند از نسل قبل منتقل شوند. در چنین افرادی حتی فعالیت فیزیکی سبک یا ایستادن های طولانی نیز می تواند علائم اولیه بیماری را آشکار کند. برای کاهش خطر، اصلاح سبک زندگی، دراز کشیدن با پاهای بالاتر از سطح قلب و محدود کردن غذاهای پرچرب توصیه می شود. بررسی دقیق سابقه خانوادگی هنگام مراجعه به پزشک به تشخیص زودهنگام این مشکل کمک می کند.

جنسیت

زنان بیش از مردان در معرض واریس هستند و دلیل اصلی آن تغییرات هورمونی در دوران مختلف زندگی است. هورمون استروژن با شل کردن دیواره رگ ها موجب کاهش استحکام بافتی می شود، به ویژه در دوران بارداری، قاعدگی یا یائسگی. استفاده از قرص های جلوگیری یا درمان های هورمونی نیز می تواند این احتمال را افزایش دهد. تغییر فشارهای داخلی بدن در اثر احتباس مایعات، بالا رفتن وزن یا تغییر جریان خون در لگن از عوامل دیگر بروز واریس در زنان است. روش های پیشگیرانه شامل پیاده روی منظم، محدود کردن غذاهای شور و تقویت عضلات پا مؤثرترین راهکارها در کنترل این وضعیت محسوب می شوند.

بارداری

در دوره بارداری میزان خون در بدن زنان افزایش می یابد و رحم رو به رشد فشار بیشتری بر رگ های لگن و پاها وارد می کند. به علاوه تغییرات شدید هورمونی باعث شل شدن بافت های همبند و کاهش قدرت دریچه های وریدی می شود. ترکیب این اثرات موجب تجمع خون در رگ های سطحی پا و بروز واریس موقت می گردد. در اغلب موارد پس از زایمان با تنظیم مجدد جریان خون و کاهش فشار داخلی، علائم به تدریج فروکش می کند. پیاده روی روزانه، بالا نگه داشتن پاها هنگام استراحت و پوشیدن جوراب های فشاری می تواند به کاهش تورم و احساس سنگینی پاها کمک کند.

فشار زیاد روی پاها

ایستادن یا نشستن مداوم بدون تغییر وضعیت از دلایل شایع واریس است. در این حالت رگ های پا ناچارند در برابر نیروی جاذبه خون را به سمت قلب پمپ کنند و در نتیجه فشار زیادی بر دیواره آن ها وارد می شود. شغل هایی مانند معلمی، آرایشگری یا کار پشت میز خطر بیشتری دارند. بی تحرکی طولانی باعث اختلال در بازگشت خون و التهاب مزمن در بافت های ساق پا می شود. برای جلوگیری از این مشکل باید هر ساعت چند دقیقه راه رفت یا حرکات کششی مچ پا انجام داد. حفظ وزن مناسب و استفاده از کفش های طبی نقش مهمی در کاهش فشار مکانیکی بر رگ ها دارد.

اضافه وزن

افزایش وزن باعث بالا رفتن فشار داخلی شکم و در نتیجه سخت تر شدن بازگشت خون از پاها به قلب می شود. چاقی نه تنها رگ های عمقی را تحت فشار قرار می دهد بلکه سرعت جریان خون را کاهش داده و احتمال التهاب و آسیب به دریچه های وریدی را بیشتر می کند. در افراد دارای اضافه وزن، حتی فعالیت های روزمره می تواند موجب احساس سنگینی و ورم در پا شود. کاهش وزن تدریجی از طریق رژیم متعادل، مصرف سبزیجات و میوه های غنی از فیبر و انجام ورزش های کم فشار مانند شنا یا دوچرخه ثابت، بهترین روش برای بهبود جریان خون و جلوگیری از گشاد شدن رگ ها است.

عدم فعالیت بدنی

بی تحرکی یکی از مهم ترین عوامل تشدید واریس است. زمانی که عضلات پا فعال نیستند، پمپ طبیعی عضلانی که به بازگرداندن خون کمک می کند ضعیف می شود. این وضعیت باعث تجمع خون در رگ های سطحی، ورم و تغییر رنگ پوست پا می گردد. کارمندان اداری و کسانی که ساعت های طولانی پشت میز می نشینند بیشتر درگیر این مشکل هستند. ورزش های سبک روزانه مانند پیاده روی، بالا بردن پاشنه پا در حالت ایستاده و انجام حرکات کششی ساده می توانند جریان خون را بهبود دهند. حتی تغییر وضعیت بدن در فواصل کوتاه، در پیشگیری از واریس بسیار اثربخش است.

جراحی های قبلی پا

عمل های جراحی یا آسیب های قدیمی در اندام تحتانی می توانند ساختار طبیعی رگ ها را تغییر دهند. در جریان بعضی از جراحی ها، مسیرهای خونی دچار چسبندگی یا التهاب می شوند که بازگشت خون را دشوار می سازد. همین تغییرات در درازمدت باعث اتساع رگ ها و تشکیل واریس می گردد. بیمارانی که سابقه شکستگی یا جراحی مفصل زانو و ساق دارند، لازم است در دوران نقاهت فعالیت های سبک را حفظ کنند. استفاده از بانداژ فشاری و پیاده روی کوتاه بعد از بهبود اولیه، خون رسانی را تسریع می کند. رعایت این اصول مانع ایجاد لخته خونی و ضعف جریان وریدی می شود.

نوشیدن الکل و سیگار کشیدن

مصرف سیگار و الکل با آسیب مستقیم به دیواره داخلی رگ ها، توان الاستیسیته آن ها را کاهش می دهد و باعث التهاب مزمن در شبکه وریدی می شود. نیکوتین موجب تنگ شدن موقت رگ ها شده و در درازمدت جریان خون را مختل می سازد. الکل نیز با گشاد کردن بیش از حد رگ ها سبب کاهش انسجام بافتی آن ها می گردد. این دو عامل اگر همزمان با کم تحرکی یا فشار زیاد بر پا ترکیب شوند، احتمال بروز واریس را چند برابر می کنند. ترک سیگار، محدود کردن مصرف الکل و افزایش مصرف آب و سبزیجات تازه از راهکارهای مؤثر برای بازسازی عملکرد رگ ها است.جه منجر به بروز واریس شود.

شغل‌های با فعالیت‌های جسمانی خاص

برخی مشاغل مانند کارهای ساختمانی، کشاورزی یا ورزش های قدرتی فشار زیادی به سیستم گردش خون پاها وارد می کنند. در این فعالیت ها حرکات تکراری یا بلند کردن اجسام سنگین موجب افزایش طولانی مدت فشار داخل شکم و پا می شود. کارگران و ورزشکاران حرفه ای اغلب در معرض التهاب و کشیدگی وریدهای سطحی هستند. برای پیشگیری باید از کفش های مناسب استفاده شود و حرکات کششی بین زمان های کاری گنجانده شود. پس از پایان فعالیت نیز بالا نگه داشتن پاها و ماساژ ملایم می تواند به تخلیه خون تجمع یافته کمک کند و خستگی عضلات را کاهش دهد.

سابقه لخته های خونی یا بیماری های قلبی

اختلالات قلبی و وجود لخته های خونی در پاها می توانند مسیر بازگشت خون به قلب را مسدود کنند. این سد خونی باعث افزایش فشار در رگ های سطحی می شود و زمینه واریس را فراهم می کند. در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی، خون به خوبی پمپاژ نمی شود و تجمع آن در اندام تحتانی رخ می دهد. کنترل فشار خون، مصرف منظم داروهای ضد انعقاد و فعالیت ملایم بدنی برای این افراد اهمیت زیادی دارد. پایش وضعیت رگ ها با سونوگرافی داپلر و پیگیری دوره ای پزشکی از پیشرفت التهاب و تورم رگ ها پیشگیری می کند.

اگر می‌خواهید با مشاوران حرفه‌ای در زمینه گوارش صحبت کنید، می‌توانید با بورد تخصصی دکتر رکسانا عباسی در ارتباط باشید. دکتر رکسانا عباسی متخصص آندوسکوپی، داخلی و متخصص گوارش در تهران هستند و در زمینه‌های مختلفی اطلاعات بالایی دارند.

سوالات متداول